MINISTERIO DO TURISMO DE TIMOR LESTE

Folin Foos MTCI Hahu Normal Iha Mercado Dili

DILI-Sirkulasaun no folin foos governu ho marka MTCI hahu normal iha Mercado Dili.
Tuir observasaun Jornalista Diariu Timor Post katak, iha capital Dili komesa Segunda (28/09) horseik, oras ne’e dadauk foos governu ho marka MTCI hahu faan ona iha Mercado capital Dili ho folin ne’ebe normal tuir presu ne’ebe governu determina $ 12.00 dolar kada saku 35kg.

Ba Jornalista vendedor Mario da Silva ne’ebe oras ne’e dadauk faan foos governu haktuir katak, oras ne’e foos governu sirkula normal fali ona iha Mercado capital Dili hafoin iha semana hirak liu ba governu deside hapara distribuisaun foos ba vendedro sira hodi diretamente intervene iha Mercado.

Mario mos informa katak, maske sirkulasaun no folin foos hahu normal fali ona maibe iha amiansa sirkulasaun foos MTCI iha Mercado capital Dili sei mamuk fali iha semana hirak nia laran oin mai.

Mario hateten tuir informasaun husi MInisteriu Turismo, Comersiu no Industria (MTCI) katak iha semana hirak oin mai sei hamenus distribuisaun foos hodi bele too 2010.
Nune’e mos Mari Carvalho vendedor nia reforsa katak, maske sirkulasaun foos governu iha Mercado capital Dili hahu normal ona.

Entertantu tuir observasaun diairu ne’e halo iha capital Dili , oras ne’e dadauk foos Governu ho marka MTCI hahu hikas fan ho folin $12 iha dalai bun iha area Fatuhada, Comoro, loja iha besik lampu tranjitu Bairo Formoza no mos dalan ninin atu sae ba estadio Monicipal Dili. (JND)

Jornal Nasional Diariu,
Edisaun Kuarta dia 30 de Setembru 2009


Vizita Ofisiál Ministériu Turismo, Comersiu no Industria Ba Vietname, Hanoi 22-23 de Setembru 2009



DILI-Governu Timor Leste liu-husi Ministériu Turismo, Comérsiu no Indústria hala’o vizita ofisiál ba Hanoi, Vietname. Iha vizita durante loron tolu (21-23) MTCI asina Memeorandum of Uunderstanding (MoU) hamutuk ho Ministériu Comérsiu no Indústria (MCI) Sosialista Repúblika de Vietname iha area importasaun Foos, Materias atu suporta produsaun Aihan no mos Koperasaun iha Asisténsia Treinamentu ba Rekursus Humanus.

Akordu ne’e hanesan parte ida atu hametin di’ak liu-tan relasaun entre governu Vietname no governu Timor Leste ba iha Futuru.

Antes atu asina akordu hirak ne’e, delegasaun hala’o mós negosiasaun hamutuk ho Diretores husi MCI-Vietname hodi hetan konkordansia husi parte rua ba MoU ne’ebé mak asina husi Ministru TCI Timor Leste no Ministru CI Vietname.

Wainhira asina akordu ne’e, MCI-Vietname Vu Huy Hoang hatete, nia parte kontente ho reasaun pozitivu ne’ebe mak governu Timor Leste hatudu ona hodi responde ba konvite ne’ebe mak nia governu Vietname hatoo ba governu TL.

“Hau kontente tamba governu Timor Leste responde duni ami nia konvite hodi delega ita-boot (Ministru Turismo Comérsiu no Indústria) mai iha Vietname hodi realiza akordu ida ne’e,”dehan Vu.

Nia mos hatutan katak, liu husi koperasaun bilateral ida ne’e, bele hametin di’ak liu-tan relasaun amizade entre TL no Vietname.

Durante hala’o Vizita iha Vietname Ministru Turismo, Comérisu no Indústria Gil da Costa Alves hetan konvite husi Primeiru Ministru Vietname Nguyen Tan Dung hodi hala’o sorumutu hamutuk iha palásiu do governu Hanoi-Vietname.

Primeiru Ministru Vietname hatete, importante liu entre nasaun rua ne’e atu hametin liu-tan relasaun bilateral iha area Ekonómia, Comérsiu no Investimentu. No mos husu atu nasaun rua ne’e bele dezenvolve liu husi asina akordu koperasaun iha area ne’ebé mak potensiál ba benefísiu rai rua ne’e.

Primeiru Ministru de Sosialista Repúblika Vietname mos suporta koperasaun ne’ebé mak hala’o ona hodi suporta importasaun foos mai Timor Leste. Iha oportunidade ne’e mos Ministro de Indústria e Comérsiu Vu Huy Hoang hato’o ba Ministro Turismo Comérsiu no Indústria TL, Gil da Costa Alves katak, governu Vietname sei delega nia grupu de Comérsiu e Investimentu atu mai visita Timor Leste.

Nia obejtivu mak atu observa area Indústria e Comérsiu iha TL atu bele hatene liu-tan area ne’ebé mak atu kopera e institusaun ne’ebé mak relevante ba koperasaun ne’e iha future. Grupo delegasaun husi Vietname sei mai visita TL iha fim de Outubro.(Media MTCI)


Gil Alves Ministro Turismo, Comércio e Indústria

Ministru Gil : Povu Tenki Kolabora Kontrola Foos MTCI

Dili-Ministru Turismo, Comersiu no Industria (MTCI) Gil da Costa Alves, husu ba povu tomak atu kolabora ho governu hodi kontrola presu foos MTCI iha mercado.
Gil husu ba povu atu fo hatene ba autoridade governu ou polisia wainhira haree negosiantes faan foos MTCI ho folin la tuir estandar ne’ebe governu termina tiha ona $12 dolar kada saka 35kg.
“Atu kontrola presu foos MTCI ne’ebe faan husi empresarius tantu povu tomak mos tenki fo kolaborasaun ho governu hodi kontrola lisuk. Maibe se governu mesak sei susar atu kaer empresarius ne’ebe malandru hodi halo investigasaun, tanba empresarius laos ida ka rua deit mak halao manipulasaun maibe barak tebes,”dehan Ministru Gil ba STL iha Palasiu do Governu Dili Kuarta (16/09).
“Empresarius hanesan ponte ida deit atu hatudu foos governu nian ba povu kiik, laos governu fo foos ba sira atu haruku fali aan ne’e la loos np seo karik kaer hetan tantu empresarius ne’e sei blacklist,”informa Ministru.
Iha oportunidade ne’e, Gil hatutan, kriteriu faan foos agora oin seluk ne’e mak empresarius se deit la iha armazen sei la bele fo foos atu faan tanba se laetau deit foos iha Estrada ibun halo foos nia kualidade sai sei ladiak atu consume husi povu.
Iha parte seluk, membru PN Aderito Hugo da Costa reforsa tan katak, kontrola presu foos klaru povu tenki kolabora ho governu. Nune’e bele kontrola didiak empresarius se deit maka faan foos MTCI ho folin karun.
Natalino da Costa hanesan povu hateten, se povu ho governu mak servisu hamutuk hodo kotrola presu foos ne’ebe husi empresarius faan , diak no klaru atu bele kontrola diak liu tan presu foos MTCI iha Mercado. (mds)

Jornal Nasional STL, Edisaun Kinta Feira (17/09)
Pagina 06

Manipulasaun Folin Foos MTCI, Governu Ho PNTL Hasai Ultimatum

DILI-governu liu husi MInisteriu Turismo,Comersiu no Industria ho Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) sei alerta fo ultimatum ba negosiantes ka empresarius ne’ebe manipula falin foos MTCI.
Kauze fulan ida ne’e nia laran, komunidade sira triste tanba empresarius inventa foos nia folin husi $12 dolar too $20 dolar kada saka 35kg.
Rajaun negosiantes/empresarius hasae folin foos provolta $18 too $20 kada saka 35kg, tamba governu la faan ona foos ba sira.
Nelson da Costa Gusmao nu’udar negosiantes kiik ne’ebe faan fos MTCI hatete ba STL iha komoro Dili Kuarta (16/09) katak, governu iha rajaun dun negosiantes sira inventa foos folin. Maibe governu haluha tiha katak, empresarius barka mak faan foos ba negosiantes kiik sira $14 dolar kada saka 35kg.
“governu faan foos ba ema empresarius ne’ebe lahatene folin hira maibe ami sosa tutan $14.50 kada saka. Polisia mai fo ultimatum baa mi horseik iha Komoro nian, dehan katak, polisia mai simu autorizasaun husi governu katak, tenki faan fos marka MTCI ho folin $12 dolar. Polisia mos dehan katak kuandu la halao tuir sei halo deklarasaun iha estasaun Polisia nia razaun saida mak ami faan karun,”dehan nia.
Cosme da Silva mos hatete katak, foos MTCI karun, tamba makanismu distribuisaun foos nian mak fraku. Tamba ne’e fo dalan ba negosiantes sira manipula foos nia folin tuir ida-idak nia gostu.
Fracisco Ximenes nu’udar konsumedores hatete, nia parte pronto kolabora ho governu no PNTL atu kontrola foos MTCI nia folin iha Mercado.
Observasaun jornalista STL nian iha terenu hatudu katak, hahu husi dader tuku 10:30 OTL, Polisia halao patrulha to iha Delta Komoro husu foos ne’ebe faan ho folin $ 15 dolar no polisia fo ultimatum ba sira katak, foos governu nian iha autorizasaun katak, labele faan liu $ 12 dolar. Kuandu faan liu presu normal maka, polisia sei kaptura hodi halao deklarasaun iha estasaun Polisia nian. (ino)

Jornal Nasional STL, Edisaun Kinta-Feira Dia 17 de Setembru 2009
Pagina 7

Folin Foos MTCI Sa’e Arbiru,Governu-PNTL Sei Kontrola Haleu TL

Dili-Governu hamutuk ho PNTL kordena ona katak, sei halo kontrola haleu iha Timor Leste (TL), hodi hare folin foos MTCI ne’ebe oras ne’e sa’e arbiru, la tuir tabela presu ne’ebe Governu hasai tiha ona.
“Iha konstituisaun hateten, ita tenki proteje konsumidores sira nia direitu atu hetan kualidade srvisu diak, kualidade iha presu ne’ebe mak los no inklui sel-seluk tan,” afirma Ministru Turismo, Comersio no Industria (MTCI) Gil Alves iha nia intervensaun badak, iha sorumutuk entre Governu ho Komandante PNTL Distritu 13 iha eis Merkado Lama, Sesta (11/9).
Haklaken Ministru Gil Alves, oras ne’e esforsu husi Governu nian atu hadia duni sistema presu sasan, tamba iha parte balun ke hakarak duni folin sasan iha merkadu, tamba balun foos iha hela, sira ba hatama tiha iha uma laran, sira lansa fali isu dehan foos la iha ona, nune’e sir abele aumenta presu foos.
“Governu apoio foos atu para parte hotu bele hetan, mas ho folin ka presu ne’ebe ki’ik, maibe iha merkadu mak halimar fali ho presu, Governu sei kontrola no foti medidas ba hahalok sira ne’e tamba ida ne’e krimi, ne’e duni sira ne’ebe halo ida ne’e mos sei hasoru Polisia,” katak Ministru Gil Alves.
Ministro Estatal Arcangelo Leite iha nia intervensaun badak hateten, oras ne’e dadauk responsabilidade maksimu iha nivel Distritu mak Administrador Distritu, e la iha razaun kuando orden ruma mak sai husi sentral hatan, la hatene, tamba se la hatene tenki buka hatene.
“Ne’e duni labele deit kumpri orden ne’ebe fo sai mai husi deit Estatal, maibe tenki kumpri mos orden husi Miniteriio hotu, tanba ne’e Administrador sira tenki servisu hamutuk ho PNTL iha Distritu hotu-hotu, para hare situasaun povu nian, hanesan oras ne’e folin foos ne’ebe sa’e arbiru deit,” katak Ministru Estatal.
Oportunidade hanesan, Sekretariu Estadu Seguransa (SES) Farnsisco Guterres hateten, Governu no PNTL la kohi atu ema aporveita hodi kria instabilidade ba folin foos.
“Tanba ne’e, ne’e kestaun importante ida, e ba ami hare hanesan kestaun nasional, kestaun ke afeta teb-tebes ba seguransa, tanba ne’e mak hau husu ba PNTL atu labele halimar ho ida ne’e, ida ne’e ita tenki mantein presu ne’ebe sai tiha ona, hodi seluk labele halimar ho presu, para povu mak sai vitima nafatin,” katak SES Fransisco.J-2

Jornal Nasional Diariu Edisaun Tersa-Feira (15/09)

Negosiantes Foos MTCI Frustradu

DILI-Negosiantes ne’ebe mak durante ne’e faan foos MTCI, oras ne’e dadaun frustradu boot tanba governu diretamente lori foos faan ba povu sira ho presu U$ 12 dolar/35kg.
“Ami agora la iha ona benefisiu no labele book aan faan foos MTCI, tanba governu mos tun dereitamente faan foos ba komunidade,”hateten Jacinta dos Santos, negosiantes faan foos MTCI ba STL iha Dili, kinta-feira (10/09).
Nia mos la simu ho desizaun MTCI nian ne’ebe hahu halo selesaun ba negosiantes ne’ebe durante ne’e faan foos.
Silvestri Freitas no Daniel da Costa mos rekonese katak, foos folin sa’e la’os manipulasaun husi negosiantes sira, tanba iha lei hateten klaru katak waihira negosiantes sira aumenta foos folin, maka polisia sei kaptura no hakotu kedas kontratu fa’an foos.
Daniel afirma katak foos folin durante ne’e sa’e to US$20.00, tanba MTCI mak taka duni dalan ba distribuisaun foos iha merkadu. Tanba ne’e, nogosiantes sira ne’ebe sei rai hela stok aumenta nia folin hodi bele tetu reajen husi governu.
To’o notisias ne’e hatun seidauk hetan konfirmasaun husi Direktora Jeral MTCI Manuela G.B Corte Real, tanba la iha fatin servisu no okupadu.lj13

Jornal Nasional STL Edisaun Tersa-Feira (15/09)

Populasaun Distritu Bobonaro Husu MTCI Seriu Sosa Produtu Lokal



DILI-Populasaun Distritu Bobonaro husu ba Ministeriu Turismo, Comersiu no Industria (MTCI) atu seriu sosa produtus lokal liu husi programa “Povu Kuda Governu Sosa”, labele sai fali povu kuda governu “sae”.

Administradór Distritu Bobonaro, Domingos Martins hateten, programa MTCI to’o oras ne’e ladun serio sosa produtu lokal, tanba ne’e halo povu balun hirus hodi fokit sai tiha papan ne’ebé MTCI hakerek iha programa povu kuda governu sosa.
“Ami povu Bobonaro husu ba MTCI atu seriu sosa produtu lokal povu nian, tanba produtu lokal sira nia produs barak, maibé governu la ba sosa to sira losu sai tiha papan, lori ba tau fali iha ha’u nia kantor”, dehan Administrador Domingos, Sesta liu ba.
Nia dehan, hafoin governu Japaun no governu TL inagura tiha irigasaun bee ba povu Maliana. Oras ne’e dadauk povu barak kontente kontinua halo toos kuda haré, batar, lis modo, tomate, aifarina, fehuk, forai no hahan seluk tan.
Tuir nia katak, tinan 2009 nudar tinan kontente ba povu Maliana, tanba kuaze 80% povu ne’ebe moris iha agrikultura sira nia produsaun haré sa’e maka’as, tanba bee irigasaun lao lancar.
“Ita hatene katak osar ne’e dadauk irigasaun bee ba natar povu lao didiak, tanba ne’e povu Maliana ne’ebé iha 80% maioria moris vida agrikultura sira nia produsaun haré sae maka’as,” nia hateten.
Tanba ne’e nia husu ba MTCI atu labele sosa produtu lokal povu iha tempu deit, maibé sebele semana-semana ekipa MTCI tun ba Maliana hodi obserba produsaun produtu lokal povu lao oinsa.
Konaba areia turismu, Administrador Bobonaro husu ba MTCI atu ba to iha areia Bemanas Suku Marobo hodi obserba fatin turismu iha ne’ebé tenki hadiah para bele atrai turista barak ba iha neba.
Iha fatin hanesan, Responde ba kestaun ne’e, Ministru Gil Alves dehan, sei hatun ekipa ba Bobonaro hodi sosa produtu lokal povu.
Tuir Gil Alves katak, programa povu kuda governu sosa laos haré deit ba produtu lokal povu Bobonaro, maibé kobre distritu 13 povu barak mos ezize governu sosa sira nia produtu lokal.
“Konaba programa povu kuda governu sosa, ami nia ministerio hala’o nafatin, maibé tanba servisu ne’e talves ezize haré mós ba povu distritu 13 tanba ne’e talves programa lao labele kobre to suku balun,” nia hateten. Gil Alves, apela mos ba povu hotu atu kontinua hatudu sira nia badinas nafatin, tanba governu sei la taka matan ba produtu local povu.arz

Jornal Nasional STL, Tersa-Feira (15/09)

Empresarius Manipula Presu Foos MCTI, Ministro Gil: Ami Sei Blacklist

DILI-Ministru Turismo, Comersiu no Industria Gil da Costa Alves sei fo blacklist ba Empresarius ne’ebe mak halao manipulasaun ba presu foos MTCI iha Mercado.
Kestaun ne’e nia informa wainhira halao sorumutu hamutuk ho Administrador Distritu 13, komandante Polisia husi Distritu no Sub-Distritu hotu, xefe suku no aldeia hodi simu orientasaun ba medidas ne’ebe mak sei foti wainhira empresarius balun halao manipulasaun ba presu foos MTCI.
“Ami apela nafatin ba empresarius ne’ebe sosa foos depois manipula nia presu iha Mercado husi 12 dolar ba 13-20 dolar ami sei fo Blacklist,”apela Ministru Gil.
Iha sorumutu ne’e Ministru Gil akompanha husi Sekretariu de Estadu Seguransa Francisco Gutteres, Ministro Estatal no Ordenamentu do Teritoriu Arcanjelo Leite, Adjunto Komandante Geral PNTL Afonso de Jesus, Diretora Geral MTCI Manuela G.B. Corte-Real, no mos Inspketor Geral MTCI Epifanio da Silva Faculto.
Wainhira sorumutu halao Ministru Gil husu ba PNTL no Administrador sira hotu atu servisu hamutuk hodi evita manipulasaun ba foos MTCI.
“Ami husu ita atu servisu hamutuk hodi eveita manipulasaun ne’ebe mak akontese durante ne’e. tamba subsidiu ne’ebe mak governu fo ba povu nia folin la liu husi $ 12 dolar. Presu ne’e tenki implementa iha Distritu, Sub-distritu, to iha sukus no aldeia hotu,”husu Gil.
“Kuandu mosu manipulasaun iha baze husu ba Administrador no PNTL atu servisu hamutuk hodi prende no faan fali ho presu ne’ebe mak governu determina ona,”dehan nia.
Nia mos aumenta katak, bazeia ba diploma ministerial governu bele fo sangsaun ba empresarius ne’ebe mak faan foos la tuir presu.
Gil dehan MTCI mos oras ne’e dadaun fo oportunidade ba impresarius hotu atu bele ba sosa fos iha armazen governu. Maibe iha criteria ne’ebe MTCI husu atu empresarius tenki kumpri.
“Kriteria ne’e hanesan empresarius tenki iha fatin atu tau fos (kios/loja), tenki iha fatin rai foos (Armajenamentu) no tenki iha Sertifikadu lisensiamentu (surat ijin usaha),”informa nia.
Iha fatin hanesan Sekretariu Estadu da Seguransa hateten, problema foos hanesan problema ne’ebe mak seriu tebes no presiza atensaun husi governu, PNTL no outiridades local.
“Liu husi orientasaun ne’ebe bazeia ba diploma ministerial mak iha ona ita bele halao asaun ba empresarius ne’ebe mak ita konsidera nakar,”dehan nia.
“Hau apela ba PNTL atu reforsa liu tan kontrola ba empresariu sira. Sei hetan empresarius ruma ne’ebe mak halao manipulasaun bele toma medidas tuir regras ne’ebe mak iha,”apela Francisco.
Komandante Polisia Distritu Dili, Pedro Belo hateten, PNTL pronto atu kapturasaun ba empresarius ne’ebe mak konsidera halao manipulasaun ba presu foos MTCI.
“Ami pronto servisu hamutuk ho governu hodi kontrola ba presu foos MTCI iha Mercado. Ami sei halao asaun ba empresarius ne’ebe mak halao manipulasaun tuir orientasaun ne’ebe mak ami hetan,”informa nia.

Jornal Nasional STL (Segunda 14/09)
(Media/MTCI)

Lotaria Populár Fo Servisu Ba Joventude

DILI-Jogus Lotaria Populár ka SDSB ne’ebé mak governu legaliza la’os ho intensaun atu supa povu nia osan no fo impaktu negativu ba povu nia moris, maibé bele fo servisu ba Timor oan sira no mos bele trava tiha jogu illegal ne’ebé mak fo impaktu negative ba povu ki’ik.
Kestaun ne’e informa husi estudante Universitáriu Mariano do Santos ba STL iha Liçeu Dili, Kuarta (09/9).
“Ha’u hanoin governu nia intensaun legaliza jogus lotaria ne’e la’os ho intensaun supa povu ki’ik maibé evita hikas jogu illegál seluk ne’ebé mak mosu barak iha Timor Leste,”Mariano hateten.
Nia husu ba governu liu-liu Ministériu Turismo, Comérsiu no Indústria (MTCI) atu tau lei forsa hodi kontrola jogus illegál hirak ne’ebé mak buras iha teritóriu laran.
Kestaun hanesan mos informa husi estudantes UNTL Zulmiro Soares. Nia dehan jogu Lotaria Populár bele loke ou aumenta tan kampu de traballu ba povu kiik sira ne’ebé mak oras ne’e la hetan servisu. No mos bele impede osan labele sai ba nasaun seluk.
“Osan ne’ebé mak governu hetan husi jogus ne’e bele mos aloka fali hodi kria dezenvolvimentu, hanesan hadia Estrada, harii eskola no bele investe iha fatin seluk,”dehan nia.
Entertantu Inspektór Nasionál de Jogus MTCI Miguel Lobato hatete, governu legaliza jogu ne’e atu fasíl kontrola jogus seluk no mos bele prevene ema bandidus ne’ebé hakarak halao nafatin jogus illegal iha rai laran.
“Laos meius ba governu atu hetan reseitas husi ema ki’ak, maibé obrigatóriu tenki legalija atu bele kontrola jogus illegal ne’ebé lao nafatim iha rai laran. Parte seluk mos governu lakohi ema seluk buka riku husi ema ki’ak sira nia kosar been no la selu reseitas ba governu,”esplika Miguel.
Jogus ne’e rasik legaliza ho Dekretu Lei No. 06/2009. Maibé Miguel rekoñese katak, opiniaun husi empresárius politíku nain sira, soseidade sivil, akadémiku no parte seluk loos. Maibé susar atu taka tamba ne’e, maka governu hakarak legaliza hodi tau regulamentu ne’ebé ikus mai ita bele kontrola di’ak liu tan. (milk)

Jornal Nasional STL, edisun Kinta 10 Setembru 2009
Pagina 06

Jestor Armajen MTCI Kontrola Fa’an Foos

DILI- Jestor Armajen Ministeriu Turismo, Comersiu no Industria Cosme Pereira Caldas, Tersa(08/09) horseik halo intervensaun direitamente ba Mercado objetivu atu netraliza tiha emprezario ki’ik sira tanba halimar ho presu foos nian halo komunidade susar atu hola foos.
Cosme hatete katak intervensaun direta nebe halo husi governu ne’e hanesan pasu ida atu hatudu ba komunidade sira katak foos nia folin nafatin ho presu governu nian nebe iha tiha ona.
“Intervensaun nebe MTCI halo ne’e to’o dia 10 setembru atu iterven deit ba komunidade katak foos nia folin ho $12,” katak cosme.
Jestor Armajen ne’e hatutan liu tan katak intervensaun ba liu komunidade ki’ik sira, para komunidade hola direitamente ho folin nebe standar $12 laos liu fali hanesan emprezariu sira fa’an.
Armajen sira nebe iha distrito Dili nian, hare direitamente ba distrito lima (5) no iha kedas estandarte/presu ba emprezariu sira hafoin fa’an fali ba konsumidor sira ho presu $12,00.
Cosme fo sai mos presu ba emprezariu sira nebe fa’an foos iha distrito no capital Dili rasik. Distrito nian, Aileu ($10,07), Oecuse ($8,69), Ermera ($10,03), Likisa ($10,30) no Maliana ($9,49), inklui mos distrito Dili ($10,65).(Mj7)



Notisia Jornal Nasional Timor Post
Kuarta, 09 de Setembru de 2009, Pag. 06

Hadi’a Sistéma Distribuisaun Foos, MTCI Sei Halo Selesaun Foun ba Empresárius

DILI-Ministeriu do Turismo, Comersiu no Industria sei halao fila fali selesaun ba kompania sira ne’ebe durante ne’e faan foos marka MTCI ba komunidade. Selesaun ne’e halo hodi prevene empresárius sira kontinua halo manipulasaun.
Diretora Jeral MTCI, Manuela G. B. Corte-Real hatete katak, hafoin loron 10 Setembru, MTCI sei implementa sistema foun ba distribuisaun foos.
“Depois de dia 10 sei mosu fali sistema foun ba distribuisaun foos nian,”katak nia ba jornalista diariu ne’e iha ninia edifisiu, horseik (08/09).
Kona-ba sistema foun, nia hatutan, MTCI sei estabelese kriteriu sira ba empresárius sira ne’ebe durante ne’e distribui foos no empresárius hirak ne’e tenki priense kriteriu refere.
“Ami la limite numeru empresárius maibe ami tau kriteriu, sira tenki priense kriteriu ne’e, sira (empresárius) tenki iha fatin diak para faan foos, sira tenki iha fatin diak atu tau foos no mos sira tenki iha lisensiamentu de negosiu,”dehan nia.
Liu husi kriteriu hirak ne’ebe sei estabelese, nia hatutan, MTCI sei define empresárius ne’ebe mak sai liman-ain ba MTCI hodi faan foos ba povu.
Diretora ne’e hatutan, hafoi loron 10 de Setemebru ninia parte sei husu ba empresárius tomak atu hatama proposta no MTCI sei halo indentifikasaun.
“Sira tenki prense duni kriteriu ne’ebe ministeriu tau, atu nuen’e funsionamentu ba distribuisaun hodi lao diak,”katak nia.
Kona-ba intervensaun ba foos ne’ebe nia parte halo, Manuela esplika katak, iha loron 10 de Agustu too 10 de Setembru MTCI deside hapara temporariamente distribuisaun foos ba distritu Dili hodi fo espasu ba MTCI atu hadia jestaun iha armajen no halo avaliasaun servisu no mos kontrola ba atividade no stok foos armajen.
Maibe , iha loron 1 de Setembru mosu prekupasaun husi komunidade sira iha capital Dili katak, foos la iha presu no presu foos sai makas , entaun MTCI halo kedan intervensaun diretamente hodi atende lalais kazu ne’ebe mosu.
“Hahu husi loron 1 too 8 Setembru, Intervensaun (foos) ne’e hamutuk toneladas 753, kada saka 35kg, ita bele hateten katak maioria konsumedores iha kapitala Dili iha ona foos atu atende nesesidade,”katak nia.
Nia informa tan katak, hafoin loron 10, MTCI sei hapara intervensaun, maibe wainhira iha nesesidade emerjensia ruma MTCI pronto atu atende nafatin. (gin)



Notisia Jornal Nasional Timor Post
Kuarta, 09 de Setembru de 2009, Pag. 06

Ministeriu Turismo, Comersiu no Industria UDGO- Dwiki Darmawan Harame Eventu DIli Trade Expo 2009



DILI- Hodi komemora loron Referendum Timor Leste nian ba dala 10, Ministeriu Turismo Comersiu no Industria organiza eventu Dili Trade Expo 2009. Komisau Organizadora ba eventu ne’e konvida banda UNDGO Angklung husi Bandung no artista Jass Dwiki Darmawan ne’ebe konesidu iha mundu doko capital Dili loron Sesta-Feira, iha antigu Mercado Lama, Dili.
MTCI servisu hamutuk ho ambaxada Indonezia konvida banda UDGO Angklung no Dwiki Darmawan hodi anima populasaun iha komemorasaun loron Referendum Timor Leste ba dala 10 iha antigun Mercado Municipal Dili (29/08).
Banda ne’ebe mak halao nia perfroma durante oras haat nia laran hetan antusiasmu makas husi populasaun kapitl Dili liu-liu juventude.
Wainhira halao nia intervensaun, MInistru Gil da Costa A. N Alves hateten, kontente ho partispasaun diak husi komunidade tamba liu husi sira nia performa bele anima juventude iha loron especial ne’e.
“Ohin hau haree difernsia boot liu husi loron hirak liu ba tamba ema barak tebes. Hau agradese ba ambaxada Indonezia ne’ebe iha hanoin atu lori artista husi Bandung (Indonezia) mai anima povu iha loron komemorasaun Referenum bad ala 10,”dehan Ministru Gil.
Minstru Gil, mos haktuir agradese mos ba UDGO Angklung no Dwiki Dermawan muzika ne’ebe konesidu iha mundu ho muzika Jass ne’ebe esforsu aan hodi fo kontente ba juventude sira.
“espera liu husi aprezentasaun ne’ebe mak banda UDGO no Dwiki Dermawan halao bele fo ispiritu foun ba Timor oan katak, liu husi Bamboo it abele prudus muzika,”tenik MTCI.
Iha fatin hanesan president komisaun Organizadora ba eventu Dili Trade Expo 2009 Marcio Rosa Lay hatete, objetivu husi komisaun organizadora hodi konvida Saung Angklung no Dwiki Dermawan atu hatudu parte seluk ida husi bambuu nia funsaung. Laos deit ba artesenatus maibe bele produs muzika ne’ebe mak furak.
“Dwiki Dermawan hanesan artista Jass ne’ebe mak famous iha indonezia no mos iha mundu. Kolaborasaun muizka ne’ebe mak nia hatudu ho saung Angklung fo kontribuisaun hodi harame aniversariu ba tinan 10 Referendum Timor Leste,”informa Marcio.
Marcio haklean katak, Timor oan sir abele banati tuir buat ne’ebe mak ita nia maluk husi rai Indonezia hatudu ba ita, produsaun bamboo sai muzika tradisional.
“Ami agradese tebes ba parte hotu ne’ebe mak fo apoiu ona ba eventu ida ne’e. ba suporta direta no mos indereta. Ba juventude ne’ebe mak kolabora diak ho komisaun organizadora hodi durante halao expozisaun ida ne’e laiha mosu konflitu ne’ebe mak grave,”konfesa Marcio.
Populasaun ne’ebe mak partisipa senti kontente ho konsertu ne’ebe mak organiza husi MTCI tamba liu husi konsertu ne’e bele hametin diak liu tan amizade entre povu Timor Leste no nasaun Indonezia. (Media/MTCI)

Inaguração do novo Armazém de Produto Local no Distrito de Covalima

O Ministério do Turismo, Comércio e Indústria inaugurou esta Quinta-Feira, 27 de Agosto mais um armazém novo para o programa de compra de produto local no Distrito de Covalima. A Cerimónia de inaguração contou com a presença do Ministro do Turismo, Comércio e Indústria, Gil da Costa Alves e do Vice Ministro de Económia e Desenvolvimento, Cristiano da Costa, representante da USAID em Timor-Leste. Houve também representantes dos agricultores, Padres e Madres alguns NGO´s nacionais e internacionais que trabalham no distrito de Covalima.

Este armazém foi renovados para que possa acomodar produtos agrícolas tais como “Foremunggu” e “Forerai” em grandes quantidades de modo a não se estragar durante o tempo de armazenamento. Além de que com o armazém a funcionar permitirá evitar flutuação de preço no mercado, como tem acontecido com o preço do “Foremunggu”. O Armazém com 312 metros quadrados irá acomodar mais de 400 toneladas de “Foremunggu” que esta a ser vendido a $50 centavos cada kg.

USAID – através do projecto de Desenvolvimento do Sector Privado (DSP) dá o apoio técnico e material aos agricultores. DSP trabalha no Distrito Covalima já faz 3 anos. A Construção do armazém em 3 meses foi uma cooperação financeira entre USAID-DSP e a empresa Komiko Suai. USAID-DSP apoio a recuperação com material de construção e a empresa Komiko Suai deu o apoio aos trabalhadores bem como as facilidades necessárias. O total do orçamento destinados ao armazém foi de US$49,000. Diretora da Komiko Suai, Sra. Mafalda Cardoso da Costa agradeceu ao USAID pelo todo o apoio dado ao projecto.

David Dyear, Chefe do projecto de USAID-DSP felicitou os agricultores pelo trabalho de equipa realizado e USAID-DSP irá ajudar os agricultores fazendo a ligação entre estes e o mercado de consumidores “já identificamos 547 hectares de terreno para produzir foremungo no Distrito de Covalima e contamos ter cerca de 1000 agricultores envolvidos neste projecto” comentou William Bere Ati, funcionário de USAID-DSP que trabalha com os agricultores do Distrito de Covalima e Bobonaro.

No discurso de agradecimento, Ministro Gil Alves realçou o facto de que os agricultores com os novos métodos de cultivo conseguiram um aumento de produtividade para os 100kg de foremungo produzidos com o apoio de USAID-DSP que irá identificar os agricutores que conseguem ultrapassar os 100kg. No futuro MTCI poderá ajudar com materiais ou equipamentos e adubos através MAF aos agricultores. Ministro Gil afirma que este ano o Ministério da Saúde solicitou ao MTCI um fornecimento de 600 toneladas de foremunggu. Além de outros ministérios como o Ministério de Educação e Ministerio da Solidariedade Social. (MEDIA MTCI)

Kampanha “Povu Kuda Governu Sosa” Distritu Viqueque, Sub-Distritu Watu-Lari, Suku Makadiki

MTCI : Juventude Makadiki Tenki Badinas Hasae Produsaun ba Produtus Lokal, Nunee Tinan 10 TL la Depende ba Importasaun Foos

DILI- Governu liu husi Ministeriu Turismo Comersiu no Industria halao kampanha Produtu Lokal iha Distritu Viqueque, Sub-Distritu Watu-Lari, Sabadu (05/09) semana kotuk. Kampanha ne’e hetan partispasaun Masimu husi populasaun Distritu refere.

Ministru Turismo, Comersiu no Industria Gil da Costa ne’ebe akompanha husi Sekretariu Estadu Agrikultura no Peskas hanesan mos Ministru Agrikultura no Peskas interino no Sekretariu Estadu Pekuaria wainhira hasoru malu ho populasaun hateten, vizita ne’ebe mak nia halao ba distritu ne’e atu kumpri promesa ne’ebe mak nia halao ba povu hodi hasoru malu diretamente atusosializa ba povu ba programa Povu Kuda, Governu Sosa.

“Hau kumpri hau nia promesa ne’ebe hau halao ona iha tinan kotuk, atu halibur hamutuk ho povu Distritu Viqueque, Sub-Distritu Watu-Lari, Suku Makadiki atu koalia diak liutan sobre ba programa IV governu Konstituisional ne’ebe mak lidera husi Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão ba programa Povu Kuda Governu Sosa,”dehan nia wainhira halao deskursu ba abertura kampanha ne’e.

Ministru TCI fo koragen ba povu Makadiki atu kontinua hasae sira nia produsaun tamba governu pronto atu sosan produtus local.

“Governu sei kontinua alokal osan hodi sosa produtus local ne’ebe mak povu sira produs. Ho nune’e hanesan reprezentante governu hau husu ba ita boot sira atu kontinua hakas aan hodi hasae pordusaun,”tenik Gil.

Nia mos hatutan tan katak, husu ba jovem sira atu hadook aan husi Violensia no badinas liu tan atu ajuda inan-aman hodi hasae kualidade no kuantidade produtus local.

“Buat hotu governu sei halao ba povu nia moris diak maibe ita nia nasaun presiza estabilidade mak buat hotu sei lao diak. Jovem mak hanesan forsa ba nasaun estabilidade iha imi (joventude) nia liman. Husu ba imi atu badinas ba toos hodi halao produsaun makas tamba ami governu promote no pronto atu sosa,”apela Ministru.

Ministru Gil reforsa katak, governu AMP mosu ho programa Povu Kuda Governu Sosa tamba tamba too ona tempu Timor Oan hetan nia indepensia lolos.

“Too ona tempu ba ita Timor Oan atu independente loloos, katak sei ita hakas aan atu hasae produsaun foos maka iha tinan 10 oin mai Timor Leste sei la depende ona ba importasaun foos husi nasaun liur,”reforsa Ministru.

Tuir programa governu ne’ebe mak iha, governu laos fo deit importansia ba Haree maibe mos fo importansia ba produtus hanesan, Fore-Munggu, Fore-Keli, Fore-Rai, Aifarina, Batar, Mina-Nuu, Kamii no seluk tan.

“Governu servisu hamutuk ho empresairus local iha distritu ida-idak atu sai hanesan parseirus ba governu sira mak sei sosa produtus local husi agrikultura sira hodi fo ba governu atu sosa tutan fali,”dehan nia.

“sei ita nia produtus local barak liu ita sei faan ba rai liur hodi hatudu ba mundu katak ita komesa halao revolusaun ruma ba ita nia moris husi buat ida ladiak sai ida diak. Ba ami governu importante liu mak povu nia moris diak,”dehan nia.

Alende halao kampanha ba produtus local, Ministru TCI mos iha oportunidade ne’e akompanha Sekretariu Estadu Agrikultura no Peskas (SEAP) Marcus da Cruz no Sekretarius Estadu Pakuaria (SEP) halao mos kolheta ba haree ho hectares 40 iha suku Makadiki.

Iha serimonia kolheta haree ne’e, SEAP hatete, Ministeriu Agrikultura sei kontinua ajuda populasaun atu hasae sira nia produsaun liu husi meius fahe traktor importante liu mak povu tenki bandinas no haluha problema.

“imi tenki hatene katak, saida mak governu halo hodi fo benefisiu ba imi hodi hadia moris, tan ne’e husu ba agrikultor sira hotu atu forma grupu hodi bele hetan traktor hodi halai natar nune’e bele produs haree barak para faan ba governu,”informa Marcus.

Marcus reforsa tan katak, MAFP no MTCI sei lao hamutuk atu reforsa programa Povu Kuda Governu Sosa hodi avansa ba oin.

“Tamba liu husi Programa Ministeiru Turismo Comersiu no Industria mak povu sei hetan osan hodi dudu sira nia oan ba eskola,”haktuir MAFP interino.

Iha fatin hanesan mos, Administrador Sub-Distritu Watu-Lari Tomas da Silva agradese ba programa ida ne’e tamba liu husi programa governu ida ne’e mak bele muda sira nai moris.

“Hau lori komunidade tomak nia naran hatoo ksolok boot ba governu ida ne’e. No ami husu atu programa ne’e tenki implementa duni iha ami nia distritu ida ne’e, nune’e ami bele hatene ba ne’ebe mak ami nia produtus ne’e ami bele faan,”espera Tomas.

No nia husu ba komunidade sira atu tau fiar ba governu ida ne’e liu-liu ba program Povu Kuda Governu Sosa, tamba liu husi programa ne’e mak bele hasai povu husi mukit no susar.

Antes remata kampanha ne’e MTCI, MAFP Interino no mos SEP halao avaliasaun ba konkurusu aihan husi produtus local ne’ebe mak partisia husi feto suku refere ne’ebe mak fahe ba grupu Lima (5).

Kampanha ne’e hetan partisipasaun mos husi xefe sukus, lia-nain populasaun no mos juventude distritu Viqueque, Sub-Distritu Watulari suku Makadiki. (Media/MTCI)

Lançamento do Certificado de Origem do Produto Local de Timor-Leste

Dili – Ministério do Turismo, Comércio e Indústria em cooperação com o governo indonésio, através da Sukufindo lançou o Certificado de Origem para os produtos locais de Timor-Leste com qualidade de exportação.

O lançamento contou com a presença do Vice-Primeiro Ministro, José Luís Guterres, Ministro do Turismo, Comércio e Indústria, Gil da Costa Alves, Presidente da Sukufindo Arief Safari, Vice-Presidente PII Agus Suroso e comitiva bem como com a Directora Nacional do MTCI.

Certificado de Origem é um critério de Acordos Comercial Internacional, Multilateral, Bilateral ou Regional.

Esquema de emissão de certificado de origem funciona e da como uma preparação, capacitação regulamentação, agente implementador com um sistema de informação como apoio.

Com este certificado, o governo pretende facilitar o comércio principalmente de exportação do produto local para o mercado internacional.

Antes de se chegar a esta importante data houve todo um trabalho preparatório de workshops do comércio internacional, acerca das trocas comerciais internacionais e acordos internacionais, regras de origem, e o papel do Certificado de Origem no comércio internacional, os regulamentos do governo necessários para a emissão do C.O., Estandard Internacional e simulação do sistema de emissão dos C.O. Discussão acerca do decreto e regulamento dos Certificados de Origem bem como o Plano Integrado do sistema de lançamento.

A necessária coordenação de trabalhos entre Alfândega e a autoridade portuária de informação aos exportadores.

“Este lançamento pode ajudar a consolidar as relações com a Indonésia” segundo o Vice-Primeiro Ministro para os assuntos sociais, “além de que é uma das etapas de preparação para a nossa entrada na ASEAN, o Mercado Internacional é bastante competitivo e exigente, por isso timor-leste também tem que demonstrar que pode assegurar as rédeas. Aprecio bastante o trabalho desenvolvido até agora pelo Ministério TCI, que apesar das dificuldades tem desenvolvido os esforços necessários”. Terminando a sua intervenção com palavras de agradecimento ao Presidente do Sukufindo pelo apoio dado.

A intervenção seguinte veio do próprio presidente da instituição que segundo o mesmo, timor-leste é o primeiro País na Ásia a fazer uso da rede de serviços do Sukufindo. “temos a rede de serviços montado em todo o mundo mas na Ásia, Timor-Leste é o primeiro e além de solidificar as relações entre os dois países, permite uma maior troca de conhecimento entre todos os envolvidos, na esperança de sucesso para todos nós”.

Ministro do Turismo, Comércio e Indústria no seu discurso relevou a importância deste trabalho conjunto entre MTCI e Sukufindo para reforço de capacidade de exportação do País através da aprendizagem.

“Nós estamos satisfeito por sermos o primeiro país na Ásia a ser escolhido pela Sukufindo para implementar a sua rede actuação, acredito que com este lançamento abriremos um capítulo novo da nossa recente história para a certificação de qualidade de exportação dos produtos made in Timor-Leste”. (Media MTCI)

CELEBRAÇÕES DO DÉCIMO ANIVERSÁRIO DO DIA DA CONSULTA POPULAR MTCI ORGANIZOU UM TRADE DILI EXPO “Be With Us and Promote Your Business”

Dili- Para comemorar o décimo aniversário do dia da consulta popular em Timor-Leste que foi conduzida no dia 30 de Agosto do ano 1999, o Governo atravéz do Ministério do Turismo, Comércio e Indústria , abreviado por MTCI, organizou uma Expozição Internacional de Comércio de duas semanas de duracao e a abertura teve lugar no Sábado, dia 15 de Agostu 2009.

Esta exposição, é parte das celebrações, com objetivo de valorizar o dia histórico para o Povo de Timor-Leste. Foi em 30 de Agosto do ano 1999 que o povo de Timor atravéz das urnas votou pela sua independência libertando-se assim da ocupação Indonésia.

Feiras ou exposições deste género vão ser eventos anuais e esta actual exposição é diferente das anteriores, é pela primeira vez que a MTCI organizou uma feira de nível internacional.

Na abertura deste evento, estiveram presentes o Primeiro Ministro, Ray Rala Xanana Gusmão, Chefe de Estado-Maior Brigadeiro General das F-FDTL, Taur Matan Ruak, Vice-Representante Especial das Nações Unidas Finn Resky Nielson, varios Ministros, Vice-Ministros, Secretários de Estado, Membros do parlamento, vários Embaixadores em Timor-Leste, Representantes da CPLP da Igreija católica, emprezários nacionais e internacionais, artezões de todos os distritos de Timor-Leste e a sociedade civil em geral.

No seu discurso de abertura, o Primeiro-Ministro disse: “ como Chefe de Estado queria agradecer a população em geral por perceberem que sem sossego o desenvolvimento não vai avante. Mais uma vez em nome do Governo e das forças de segurança e defeza quero fazer chegar a população que só um pensar positivo, um acreditar confiante é que nós podemos andar para afrente” frisou o Primeiro Ministro no seu discurso de abertura do Expo no sábado (15/08) no Ex. Mercado Municipal em Dili.

O Primeiro Ministro adiantou “mesmo que esta exposição não é do nível das exposições dos países mais desenvolvidos, este é o começo de expôr o que temos o que fazemos e o que podemos oferecer, oferecendo oportunidade aos outros países a investir gerando assim emprego no nosso país.

Por isso apelo ao povo para não pensar mais em violência, a estabilidade é muito importante para o desenvolvimento do nosso país. Temos que ter boa vontade, e muita paciência, como a enorme determinação que tivemos de ganhar a luta árdua de muitos anos onde consequentemente ganhamos a independência” ele saliantou.

Na mesma ocasião o Ministro do Turismo, Comércio e Indústria, Gil da Costa Alves adiantou: “ Esta exposição constitui um passo dado pelos timorenses no desenvolvimento do seu país. Dili Trade Expo conforme o programa do IV Governo Constitucional é uma via para o desenvolvimento de Timor Leste.

É também uma oportunidada dada aos empresários nacionais e internacionais para exibirem as capacidades, produtos, materiais existentes e o que eles ja concretizaram em Timor-Leste”, o Ministro disse.

No dito EXPO internacional foram inscritas por volta de 120 participantes, nas áreas de investimento, telecomunicação, electrónica, construção, informação pública, recursos naturais, agricultura, pesca, arte, etc...

O orsamento localizado para a organização deste Expo foi de US$ 135.470.00 dolars.

Além dos discursos proferidos pelo Primeiro Ministro e o Ministro do Turismo, Comércio e Indústria também os embaixadores presentes tiveram a palavra elojiando o IV governo consticional, e demostraram esperança e confiança no mesmo.

Seguindo o tema da exposição deste ano “Be With Us Promote Your Business”, a MTCI conseguiu reunir mais de 10 Companhias internacionais e internacionais onde exibiram nos seus pavilhões os seus produtos, demostraram slides das suas actividade, distribuiram panfletes com informações.

MTCI facilitou uma sala de conferências onde foi usado frequentemente com entusiasmos para Bussiness Matching, seminários, demostrações de slides, onde se viu o que já se fez , está se a fazer e irá se fazer na contribuição do desenvolvimento de Timor-Leste.

No programa do Expo a MTCI incluiu dias especiais para diferentes países, como dia 20 para Cuba, dia 25 Austrália e Nova Zelândia, e dia 28 as Filipinas, dia 27 ao Japão onde serão apresentadas as suas danças , cantares e trajes tradicionais, filmes sobre os seus respectivos países, experimentar vinhos, assim como a sua gastronomia típica. O Japão vai oferecer gratuitamente sushi a famosa especialidade Japonesa aos primeiros 60 clientes.

No recinto exterior do expo encontram-se pequenas barracas com gastronomia variada, venda de artezanato, plantas, produtos confecionados com produto naturais existentes em Timor para o o uso e consumo como, o óleo de coco, compota de papaia etc...

Também no recinto encontram-se jogos de entretimento como o Bingo, Lotaria, Rifas, e Lançamento de Argolas.

A Comissão Organizadora convidou duas bandas da Indonésia chamadas Albatros e UDGO para juntamente com as bandas nacionais acturarem alternadamente animando assim as duas semandas da duração do expo.

No dia da abertura do expo além das danças tradicionais, houve fogo de artifício acinalando assim o começo da comemoração do dia da Consulta Popular.

Na primeira semana entre visitantes variados salientou-se a visita da Sua Exelência o Presidente da República, Dr. José Ramos Horta acompanhado da sua mãe, o Vice-Ministro, José Luis Guterres, Brigadeiro-General da F-FDTL Taur Matan Ruak. (Media/MTCI)

Feira Artezenato

Feira Artezenato iha Tasi Maubara Sabado 20 de Junho

Dili: 16 Junho 2009

Iha Sabado 20 de Junho 2009 produtor artezenatus no vendador sira sei hatudu sira nia produtu iha Premeira Feira Artezenato in Tasi Ninin (Beach Craft Fair) iha Maubara, Distritu Liquica. Feira ida ne’e organiza husi USAID nia projeto ho naran Dezenvolve Setor Privadu ho kooperasaun ho Ministerio do Turismo, Komercio no Industria no mos Koperasaun Portuguesa Mos Bele. Feira ida ne’e sei participa mos Ministro TCI, Sr. Gil Alves; Ambasador EUA, Sr. Hans Klemm, Ambasador Portuguesa, Sr. Ramos Pintu no mos Diretor USAID, Sr. Mark White.

Feira Artezenato iha Tasi ninin ne’e hanesan oportunidade informal ida atu lori hamutuk vendadores artezenatos no kompra dor sira iha fatin rileks ida nebe do’ok ou ses husi kapital Dili. Evento ida ne’e target liu ba ema iha Timor Leste sira nebe buka produtu artezentos uniko atu usa iha sira nia uma, familia no kolega sira; no mos ba sira nebe maka iha interese atu sai husi Dili iha loron ne’e. Ida ne’e serve mos hanesan aportunidade ida ba ema internasional sira nebe mak servisu iha nasaun ne’e atu aprende liu tan kona ba qualidade no diversidade husi produtu-produtu Timor oan nian. Feira ida ne’e mos sei kria oportunidade atu fo enkorazen hodi hasa’e gastus ba produtu-produtu artezenatos no turismo Timor nian. Suporta ba sira nebe maka fa’an iha lokal neba no ajuda inan feton no mane maluk sira nebe mak hala’o negocio ki’ik nebe kontribui direitamente atu hasa’e rendemento uma laran nian.

Produtu-produtu artezenato sira hanesan tais tradisional, ukiran-ukiran husi ai, boneka, pintura, no produtu seluk-seluk tan sei ha neba atu fa’an. Iha mos produtu sira nebe mak mai husi grupu produtor sira nebe mak hanaran an Timor Product Network, sasan sira nebe mak sira sei fa’an iha neba mak hanesan; sabaun husi mina nu’u, kafe, mina nu’u virgen no meja no kadeira husi ai no au. Membro husi Network ne’e hetan tiha ona pakote nebe mak qualidade no bele demosntra sira ninia konsistensia ba produtu-produtu nebe mak qualidade as.

Ba komunidade sira nebe mak iha interese no hakarak ba participa maibe la iha transporte, bele mai iha Palacio do Governu nia oin iha Dili. Transporte hanesan Microlet sira sei para iha neba atu tula sira neba hakarak ba participa ho preso $1.00 kada diresaun kada ema. Microlet sira ne’e sei sai husi Dili ba Maubara kada oras, husi tuku 9.00 am to’o 1:00 pm. No microlet sira sei komesa fila husi Maubara 1:30 pm no microlet fila ikus liu mak to’o tuku 4:30 pm. Tamba kadeira microlet nian limitado, sebele hola karcis seidu.

Jornalista sira nebe iha interese kona ivento ida ne’e bele mai participa mos. Atu hetan kadeira Microlet nian bele kontakto Rui Carvalho, hanesan Marketing and Promotions Specialist, liu husi email TimorBeachFair@gmail.com ouThis e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it ouou telemovel +670 723 0321.

Feira Progresso “Um passo Afrente”

Dili- Para comemorar a Restauração da Independência de Timor Leste ( sétimo aniversário) e também o dia da Consulta Popular (décimo aniversário), o governo através do Ministério do Turismo Comércio e Indústria organizou uma feira com o tema, Feira Progresso “Um passo Afrente”.

A cerimónia da abertura desta feira foi participada pelo Primeiro Ministro Kay Rala Xanana Gusmao, Vice Primeiro-Ministro José Luis Guterres, membros do Governo, Embaixadores de vários países e o público em geral.

No seu discurso, o Primeiro Ministro disse “feira não serve só para expor os produtos locais, exibir danças e actividades do governo, mas é também um lugar onde famílias, amigos, parentes podem-se encontrar, falar, entreter-se, para assim sentirem ligados como Timorenses.

É obrigação do governo organizar feiras como esta, para dar oportunidade a populasaun, de se sentirem contentes e apreciarem coisas”, ele adiantou.

O Primeiro Ministro disse que este ano é um ano muito especial para os Timorenses porque é o décimo aniversário do dia da Consulta Popular. Ele também sugeriu que todos os negociantes deveriam participar nesta feira, “Eu recomendo todos os negociantes á participarem na feira; é uma oportunidade como Timorenses de amostrarem a vossa contribuição para o desenvolvimento deste país. Eu espero que a feira do próximo ano irá ser maior e melhor”.

O Ministro de Turismo, Comércio e Indústria, Sr. Gil da Costa Alves, no seu discurso, disse, “ Foram determinadas três datas permanentes para o Governo dispor as suas actividades atravéz de feiras, 20 de Maio, 28 de Novembro a nível distrital e em Agosto a nível internacional.

O tema “Um Passo Afrente” quer dizer, andar para frente, muito já foi feito e alcançado ao nível nacional, também os produtos produzidos localmente foram além.

MTCI gastou o total de US $50.000.00 na organização desta feira. Participantes estão a aumentar de ano para ano. Ano passado a feira de Agosto 2008, o número de participantes foi muita, este ano aumentou o interesse de participação mas infelizmente não podiamos acomodar todos, e assim tivemos que nao aceitar, portanto temos que melhorar as condições das próximas feiras, ele acrescentou”.

O Ministro da Administração Estatal e Ordenamento do Território, Sr. Arcangelo Leite, que é também o Presidente da Comissão Organizadora das celebrações do dia 20 de Maio, no seu discurso disse “ Esta feira é um passo positivo, e eu estou bastante contente em ver um stand do meu Ministério, amostrando o que fazemos, já fizemos e o que esta para ser feito. Feiras deste género devem ser repetidas com frequência,” ele enfatizou.

Numa entrevista feita, uma participante da feira, Sra. Domingas Soares disse,” Eu estou bastante contente com a MTCI por organizar este evento, porque danças, músicas, entretein ás pessoas, especialmente os jovens, afasta-os de problemas e também é uma maneira de os locais exporem os seus produtos aos turistas e outros internacionais.

A abertura da Feira foi oficialmente no dia 16, com danças tradicionais, conjunto musical e outros, e foi encerrada no dia 23 de Maio 2009 pelo Minstro da MTCI, seguido de música, danças do orfanato Santa Bakita, e passagem de moda. Foi uma semana cheia de alegria, entusiasmo e divertimento. (MTCI/ Mídia).

PRIMEIRA CONFERÊNCIA INTERNACIONAL DE CAFÉ EM TIMOR-LESTE


PRIMEIRA CONFERÊNCIA INTERNACIONAL DE CAFÉ EM TIMOR-LESTE
Dezenvolver o Café de Timor, Aumentar o seu valór
Aumentando a qualidade de Café, diminui a importação de Café

Com o objetivo de aumentar a qualidade do Café para melhor competir no Mercado internacional, a MTCI e MAP organizaram uma Conferência Internacional de Café em Timor-Leste para reunir a opinião de todas as entidades como a sosiedade civil, produtóres de café, e também dos exportadores, dado que a qualidade de café é uma grande preocupação dos consumidores.
A Companhia Sukufindo da nação Indonésia também participou nesta conferência, onde vai-se debrusar sobre a legalização dos produtos que Timor-Leste irá exportar para o exterior incluindo o Café de Timor.
O Primeiro Ministro Kay Rala Xanana Gusmao acompanhado pelo Ministro de Turismo, Comercio e Industria, Gil da Costa Alves e do Ministro de Agrigultura e Pesca Mariano Assanami Sabino, abriram a primeira conferência de café que teve lugar no Hotel Timor, Dili.
Na mesma ocasião, o Primeiro Ministro Kay Rala Xanana Gusmão, apelou a todos os agricultures para se debruçarem na melhoria da qualidade de Café Timor para assim competir melhor no Mercado Internaciona e também para que os próprios timorense possam consumir uma qualidade boa de Café.
O Primeiro Ministro adiantou que, a qualidade de café não só vai dar uma grande contribuição a nação mas também a população de hoje e beneficiar a geração vindora. O Primeiro Minstru pediu a todas entidades que trabalhassem juntos para melhorar e aumentar a produção do Café local porque neste momento Timor-Leste só esta a produzir 0,2% de café.
Ele disse, “ se os agricultores não melhorem a qualidade do café, vai ser difícil exportar-lo, e o próprio timorense vai preferir consumir o café importado do exterior. Só com o trabalho do povo mais o apoio da comunidade internacional de café e dos parceiros ,é que se pode desenvolver melhor a produção do café”.
O Primeiro Ministro também salientou que, esta conferência internacional de café com o objetivo de melhorar e aumentar a produção de café é muito importante para Timor-Leste porque mais de 50 mil famílias em Timor-Leste são produtores de café e vivem com o rendimento do mesmo.
O Primeiro Ministro frisou, “ neste momento o desenvolvimento das áreas rurais e da agricultura são as prioridades do governo no currente ano 2009, pois atravéz da melhoria e do aumento da produção do café poder-se-a contribuir para o bem estar do povo.
Na conferência internacional de café que teve lugar no Hotel Timor, Dili, mais de 200 pessoas participaram. Esta conferência realizou-se graças ao trabalho conjunto do Ministério de Turismo, Comércio e Indústria e do Ministério de Agricultura e Pesca apoiado pela Organização Mundial de Café.
Na mesma ocasião o Ministru de Turismo Comércio e Indústria (MTCI) Gil da Costa Alves disse que a conferência internacional é importante para a produção do café de Timor, porquê o café de Timor já é conhecido mundialmente e a sua qualidade é excelente.
“Esta Conferência Internacional é muito positivo, porquê há participação de todos os sectores relevantes e de varios instituições internacionais de café. Isto demostra que todas as partes interessadas querem desenvolver o café de Timor. Há muitos países que compram o café de Timor, como o Japão, América e outros. Muitos empresários já venderam café de Timor no exterior e estes por sua vez venderam para outras partes do globo”, disse o Ministro Gil Alves.
Consoante o ministro, no ano 2008 Timor-Leste conseguio exportar Café de Timor por volta de 10.000 toneladas. Japão é a nação mais interessada na compra do café de Timor.
A administração Senior do Sistema de Informação SUCUFINDO-Indonésia Erry G. Wariaatemadja disse na mesma ocasião que esta conferência internacional é um dos passos para o desenvolvimento do café Timor.
“Quanto a nossa observação Timor-Leste é sítio ideal para o cultivo de café, café de Timor pode entrar no mercado internacional, além disso já é membro da Organização Internacional de Café, por isso que a Indonésia está disponível para trabalhar com o Governo de Timor-Leste no desenvolvimento do sistema de Café de Timor levando assim a obter o certificado de origem, disse.
Conforme os estudos feitos, identificou-se cinco áreas favoráveis á produção de café são eles os distritos de Ermera, Liquiça, Aileu, Ainaro e Manufahi. MEDIA MTCI

Conferência de Imprensa

Rezultado da Visita do Ministro de Turismo, Comércio e Indústria

Sr. Gil da Costa Alves ao Japão

Conferência de Imprensa

DILI- Domingo dia 08 de Março de 2009, o Governo de Timor-Leste efectuo uma visita oficial ao Japao. Esta visita oficial foi chefiada pelo primeiro ministro Kay Rala Xanana Gusmão e fez-se acompanhar pelo Vice Primeiro-Ministro José Luis Guterres, Segundu Vice-Primeiro Ministro Eng. Mário Viegas Carrascalão, Ministro dos Negócios Estrangeiros Zacarias Albano da Costa, Ministra das Finanças, Emília Pires no Ministro do Turismo, Comércio e Indústria, Gil Da Costa Alves.

Nesta visita de uma semana (Domingo dia 08 de Março á Sexta-feira dia 13 de Março) O Ministro de Turismo, Comércio e Indústria na quinta-feira dia 12 de Março 2009, reuniu-se com o Ministro de Economia, Comércio e Indústria do Japão onde falaram de como continuar a apoia TL como tem estado a fazer atravéz do projeto “One Village One Product”.

Ministro Gil disse, “Nós solicitamos ao governo de Japão para continuar a apoiar TL como tem feito atravéz do projecto “One Village One Product” e também ajudar-nos a desenvolver Indústrias pequenas de produtos diversos para assim poder exportar ao Japão. O Ministro de Economia de Japão deu ordens directamente a sua equipa que vem fazer um estudo de identificação de produtos, como Artesanatos que mais se deveria desenvolver para assim poder entrar no mercado Japones, “informou o Sr. Ministro na conferência de imprensa na sexta-feira dia 13/03 2009.

O Ministro também informou que, “ entre estes também abordamos outros assuntos espesíficos ao Turismo. O Ministro de Economia, Comércio e Indústria do Japão irá enviar uma equipa juntamente com as agênciaas de Turismo do Japão e do governu de Japão nomeadamente chamado JETRO para efectuarem um estudo sobre as potências políticas de Timor que podem atrair mais os turistas Japoneses. Esta é que é o compromisso do Governo de Japão, em cooperar melhor e apoiar mais no desenvolvimento no sector de economia, “ Ministro Gil disse. MEDIA MTCI

Timor-Leste vai Realizar uma Conferência Internacional de Café

DILI- Como uma nação onde a qualidade do seu Café já é conhecido internacionalmente, Timor-Leste irá realizar uma Conferência Internacional de Café para melhor dar a conhecer a qualidade do seu Café.

Para realizar esta iniciativa, o Ministério de Turismo, Comércio e Indústria (MTCI) trabalhando em conjunto com o Ministério de Agricultura efectuaram contactos com membros de ICO (Internasional Coffee Organization) para efeitos de realização de uma conferência internacional em Timor-Leste.

Conforme os planos esta conferência realizar-se-a no Hotel Timor em Dili, com duração de dois dias, iniciando no dia 3 a 4 de Abril de 2009. Para esta conferência vão ser convidados todas as entidade públicas e do sector privado que estão relacionados com o sector de Café.

A Directora Geral do MTCI Dra. Manuela G. B. Corte-Real, atravéz da Conferência de Impresa disse “ o objectico desta konferência internacional é para dar a conhecer a todas entidades em TL da potência e benefício de quando TL vir a ser membro de ICO e também a cerca do desenvolvimento da exportação de café.

“Com isto podemos criar uma política boa no desenvolvimento do sector de café” a Dra. Manuela Corte-Real disse.

Na mesma ocasião o Director Nacional Plantas Industriais e Agro Comércio, MAFP, Caetano dos Santos Cristovão, acrescentou, “ A qualidade do Café de Timor já é conhecido internacionalmente por isso TL precisa de se involver no ICO para assim adquir mais apoio da organização referida”. MEDIA MTCI