MINISTERIO DO TURISMO DE TIMOR LESTE

Vizita Serbisu Ministru Turizmu, Komérsiu nó Indústria Timor-Leste Dr. GIL DA COSTA ALVES Londres - Lisboa - Cabo Verde - Indonésia






6 – 26 Novembru 2010

Ministru Turismo, Comersiu no Industria Dr. Gil da Costa Alves foin lalais ne’e, hamutuk ho nia delegasaun ne’ebe kompostu husi Diretor Nasional Turismo (DNT) José Quintas, Diretor Comercio Externo Helio Sinantra halao visita ba iha nasaun Inglaterra, Portugal, Cabo-Verde no Indonezia hodi hametina diak liutan koperasaun entre nasaun hirak ne’e iha futuru. Tuir mai rezultadu visita Ministru Turismo Comerciu no Industria Gil da Costa Alves hamutuk ho delegasaun husi Ministeriu TCI rasik.

Visita Iha Inglaterra,
Ministru no Delegasaun Partisipa iha UNWTO

Londres- Ministru Turizmu, Komérsiu nó Indústria Timor-Leste , Gil da Costa Alves, hala´o tiha vizita serbisu bá Inglaterra, Portugal, Cabo Verde nó Indonésia. Iha Londres , Ministru holaparte iha Cimeira ida konabá Organizasaun Mundial Turizmu "UNWTO Ministers Summit", hó tema
“ Hari´i maka´as nó efisiente liu tan Indústria Turizmu nó Viajem “ – modelu governasaun ida nó hala´o negósiu sira bá futuru.”
Vizita hirak ne´e nia objektivu mak atu hametin liu tan koperasaun internasional iha area Turizmu, Komérsiu nó Indústria hó Timor-Leste .

Vizita Ministru TCI Iha Portugal,
Portugal Prontu Simu Estudante Timor-oan Estuda iha Area Hospitalidade no Turismo
Lisboa- Iha Lisboa, Portugal, Ministru, Gil da Costa Alves assina tiha protokolu rua hó entidades governu Portugal konabá koperasaun hó eskola superior hospitalidade nó turizmu (ESHTE) nó mós hó Kâmara Komérsiu Portugal nian (AIP-JRC). Iha oportunidade ne´e nia mós halo enkontru ida hó emprezaru portugues balun ne´ebé sai nudar belin diak hahú husi tempo uluk kedas .

Vizita Ministru TCI Iha Cabo Verde,
Hametin Koperasaun Iha Setor Turismo, Comersiu no Industria

Cabo-Verde-Vizita bá Cabo Verde ne´e atu hametin liu tan relasaun entre nasaun rua husi CPLP nó mós atu konsolida nó haklean liu tan Sistema Governu Timor-Leste nó Cabo Verde. Objektivu sentral hisi missaun ne´e mak atu istuda konabá areas koperasaun iha sektor balun , partikularmente iha área turizmu , indústria nó komérsiu .

Iha vizita ne´e , Dr. Gil da Costa Alves , hateten katak, Timor-Leste sei fasilita Cabo Verde iha nia relasaun komersial hó nasaun sira ASEAN nian. Nó husi fali parte Cabo Verde nian , tuir Secretáriu Estadu Negósiu Estranjeiru , Sr. Jorge Borges , hateten katak Cabo Verde hanoin ona atu estabelese acordo ida hó Timor-Leste iha areas Finansas nó Edukasaun, nune´e mós halo koperasaun atu dezenvolve kominidades lokais sira atu halakon pobreza, ida ne´be Cabo Verde iha ona eisperiensia konabá ne´e. Nune´e mós , Eng. Jorge Borges hateten katak Universidades sira iha Cabo Verde nakloke bá estudantes Timor oan sira hotu.

Iha mós oportunidade ne´e , Ministru Gil simu konvite atu akompanha Ministra Turizmu, Komérsiu no Energia Cabo Verde nian, Dr.ª Fatima Fialho atu halo abertura bá eventu internasional konabá Feira Internasional 14ª edisaun iha Cabe Verde (FIC) ne´ebé hala´o tiha iha 17 to´o 21 Novembru tinan ida ne´e iha cidade da Praia, iha fatin antigu aeroportu , hó moto : " negósiu iha ó nia liman laran ".
Vizita bá “Casa do Cidadão” iha Cabo Verde – Sentru Teknolojia bá Governasaun Elektrónika

Ministru Turizmu , Komérsiu nó Indústria Timor-Leste hó ninia komitiva vizita mós “ Casa do Cidadão” Cabo Verde nian, ne´ebé sai nu´udar sentru governasaun elektronika Cabo Verde nian, hanessan konvite ida mai husi Ministra Fátima Fialho. Ministru Gil, hassoru malu hó Dierektora Ajensia ida ne´e, Dra. Maria de Lourdes Barros, neé bé hó laran luak simu hodi lori membros delegasaun Timor-Leste nian hodi la´o hale´u , "tour" , iha fatin Casa do Cidadão .

Vizita Ministru TCI iha Indonésia,
Koperasaun Iha Area Dezenvolve Sisitema Estatistika Turismo iha TL
Jakarta-Ministru Gil Alves, akompanhadu husi Kordenador Koperasaun Komérsiu Internasional MTCI nian , Mr. Hélio Tavares, hala´o tiha vizita loron rua iha Jakarta hodi assina tiha Akordu konabá Memorandum Entendimentu ida hó Kantor Sentral Estatística Indonésia nian nó partisipa iha inkontru ida ne´bé a´as hó Intituisaun Nasional Planeamentu nó Dezenvolvimentu Indonésia nian. Ministru vizita mós Embaixada Timor-Leste iha Jakarta.


Memorandum ne´e estabelese koperasaun entre BPS nó MTCI atu dezenvolve programa sira konabá sistema estatística iha área turizmu, komérsiu nó indústria nó sei iha durasaun tinan tolu. Nó mós BPS aceita atu simu istudantes Timor Oan sira atu tuir kursu profissional iha Akademia Estatístika Indonésia nian.

Ministru Gil mós hassoru malu hó Ministra Planeamentu Indonésia nian , Dra. Raisins Suzetta, hodi diskute konabá possibilidade apoio tékniku bá MTCI iha area Planeamentu nó Dezenvolvimentu. Ministru Gil, reforsa mós katak, kursu treinamentu iha planeamentu sei bele halo tuir programas sira ne´ebé hala´o tiha ona husi Ministériu Ekonomia nó Dezenvolvimentu Timor-Leste nian hó Instituisaun sira iha Timor-Leste , hodi assina tiha ona akordu koperasaun protokolu hó BAPPENAS.

Tipu treinamentu ne´ebe Timor oan sira sei hetan husi Indonésia, mak sei hanessan liu husi programa treinamentu iha Jakarta,ne´bé inklui treinamentu klassikal ,kursu hó prazu badak nó prazu naruk , ne´ebé sei hala´o hó pelo menus , 20 partisipantes , iha mós kursu sira hanessan refresh nó job training, bá nível departamentu nó direcção sira.

Atu dezenvolve kareiras iha funsaun públika konabá area planeamentu , Indonesia hatan mós atu simu sira ne´ebe hakarak hasai kursu mestradu liu husi sentru treinamentu sira , nó depoiz bele kontinua tan sira nia kursu iha Japaun . (Media MTCI)



Lisboa, 06 de Desembro 2010
Adido do Comércio
Junto de Embaixada RDTL em Lisboa

Komunicada ba Imprensa

Desenvolve no Promove Produto Timor-Leste Liu husi Bazar Diplomatico iha Portugal

Timor-Leste, hanesan Nasaun ida nebe riku teb-tebes ho nia riqueza naturais laos deit minarai, maibe mos iha area seluk-seluk nebe maka iha potencia atu desenvolve no promove hodi bele atrai investimento no mos turistas hodi bele ba investe e no mos ba halo visita turisticas iha Timor-Leste, Nação foun ida iha ASIA nebe maka konhecidu tebes hanesan Europea da Asia.

Marcio Rosa Lay, Adido do Comércio junto de Embaixada RDTL iha Lisboa hare katak cultura no turismo hanesan area-area nebe maka potencias tebes iha Mercado Europea e precisa promove no desenvolve didiak ninia pakote informasaun ida para bele informa ba investidores no turistas iha estrangeiros hodi nune’e bele investe no visita, iha ita nia rai doben Timor-Leste.

Marcio Rosa Lay, Adido do Comércio junto de Embaixada RDTL iha Lisboa halao servisu koordenasaun hamutuk ho Embaixada RDTL iha Lisboa ho responsavel da cultura, organiza e prepara produtos Timor-Leste nian e hodi lori ba apresenta no amostra iha evento annual boot ida iha Lisboa ho naran Bazar Diplomatico ba loron rua, hahu iha lorong 4-5 de Desembro, nebe representa husi Embaixada hotu-hotu nebe maka existe iha Portugal incluindo mos Embaixada Timor-Leste.

Ba tinan 2010 ne’e, bele hateten katak participação Timor-Leste nian maximum teb-tebes tamba hare husi quantidade e no mos qualidade produto Timor-Leste nian nebe maka halo husi Assosiação no organização dos Mulheres Timor-Leste sira nia liman rasik hetan valor ida ke boot tebes se ita halo comparação ho participação Timor-Leste nian iha tinan hirak liu ba (liafuan ida ne’e hato husi Responsavel Cultura iha Embaixada RDTL iha Lisboa.
Produto Timor-Leste nian nebe maka apresenta iha Bazar Diplomatico ida ne’e, konsege dada interese husi visitante sira no hetan antuciasmo tebes husi visitante sira hodi visita iha paviliao Timor-Leste nian hodi hare nomos hola (compras) produtos sira nebe maka Stand Timor-Leste ofereçe iha ocasião ida.

Objectivo husi participação Timor-Leste iha Bazar Diplomatico ida ne’e, hodi desenvolve no promove produto Timor-Leste iha estrangeiro no iha qualquer ocasião. Bazar ne’e nudar meios ida hanesan mos feiras sira seluk nebe maka, Adido do Comércio junto de Embaixada RDTL iha Lisboa usa oportunidade ida ne’e hodi bele promove liu tan produto Timor-Leste.

Hanesan ita hotu hatene katak Timor-Leste nudar pais ida maka bonita tebes ho nia paisagem e no mos rico tebes ho nia cultura e nia ema mos familiar e amigável tebes. Timor-Leste ofereçe oportunidade ba ema hotu atu hola parte iha desenvolvimento economia Timor-Leste, liu husi Investimento ida nebe boot para bele loke campo de servisu maibe husi nia ema ba ita nia joven sira e nune’e mos bele atinji objective plano desenvolvimento nacional nian atu hasae qualidade moris povu Timor-Leste e no mos hamenus kiak iha ita nia rai laran.

Maibe atu realiza ita nia mehi hirak ne’e, Timor-Leste oan sira tenke kria paz e estabilidade.ho nune maka iha futuro ita bele desenvolve ita nia rai ne’e sai diak liu tan.

Marcio Rosa Lay,
Adido do Comércio
Junto de Embaixada RDTL em Lisboa

MTCI Inagura Sede HPL Iha Baucau, “Dezenvolve Produtu Lokal”

Dili - Ministeriu Turizmu Comercio i Industria (MTCI) offisialmente inagura ona Sede ba Grupu Hadomi Produtu Lokal (HPD), iha Suku Boruma partense ba Distritu Baucau Villa.

Objektivu principal husi grupu HPL, kompleta tan Sede ne’ebe hetan ona inagurasaun ne’e motiva liu tan sira nia grupu atu kontribui dezenvolve produtu lokal, nune’e, bele atende nesesidade konsumidor iha rai laran no bele mos kompete ba merkado internasional.

Sede ne’ebe hetan apoiu aleinde husi MTCI, konstruksaun Sede ne’e hetan apoiu massimu husi Centro Dezenvolvimentu Comunitario (CDC) Distritu Baucau, prezidenti board mak Amu Martinho Gusmão.

Grupu HPL nia membru hetan ona apoiu husi organizasaun JAICA hodi ba tuir treinamentu iha Thailandia.

Grupu HPL husu apoiu nafatin ba ba parte hotu inklui governu atu nune’e bele haforsa liu tan inisiativa nebe sira iha nune’e bele desenvolve liu tan grupu HPL ne’e iha futuru.

Grupu HPL, agredese ba suportasaun hirak nebe sira hetan ona to’o sira hari sede nebe hetan inagurasaun.

Xefi Gabineti MTCI Hendrique A.P. Carlos nebe inagura ofisialmente sede HPL ne’e nia husu atu grupu nebe iha hetan apoiu tenki uja ho didiak, hadia kualidade produsaun atu nune’e bele kompete diak liu iha merkaduria.

“ Prodtu nebe imi iha, imi produs tenki iha kualidade atu nune’e bele hetan simpatia husi konsumedor es tantu lokal no internasional,” sublina Xefi Gabeneti MTCI.
Ispektora Jeral Seguransa Alimentar i Ekonomia Florentina Smith iha intervista ba jornalista sira sublina katak nia parte sei fo apoiu diak liu tan ba grupu atu desenvolve a’an diak liu tan.
Florentina Smith hatete, MTCI fo ona apoiu ba grupu hotu nebe ejisti ona no iha komitmentu bo’ot atu apoiu nafatin grupu sira ne’e no grupu foun nebe komunidadade sira hakarak hari’i.

“ Ami sei la taka matan ba grupu nebe deit mak mosu, ami hakarak hare sira seriu iha halao atividade atu nune’e apoiu nebe sira hetan la saugate deit,” nia dehan.

Presidente Board CDC Padre Martinho Gusmao iha oportunidade ne’e hatete, nia espera husi parte governu ho politika nebe iha bele fo apoiu diak liu tan ba grupu HPL no grupu seluk iha Timor laran tomak atu partisipa iha desenvolvementu nasional.

“ Ami nia observasaun timor oan sira iha komitmentu diak maibe presija tebes apoiu husi governu atu desenvolve produtu lokal iha kualidade no kuantidade. Tanba ne’e ami hein katak governu sei tau atensaun diak atu hakbi’it produtur sira,” nia hatete. Media MTCI

MTCI Monta Posto Turismu iha Aerportu Comoro


DILI- Ministeriou TurismuComersiu no Industria (MTCI), monta ona postu turismu (Multimedia On Line) iha Aerportu Nicolau Lobatu Comoro hodi ajuda ema turista estranjerus sira nebe hakarak halao viazen mai Timor Leste hodi hare area turismu iha pais ida ne’e .

Inagurasaun ba postu ne’e halao dereitamentu husi Ministru MTCI Gil Alves akonpanha husi Direktora Jeral MTCI Gorgina Manuela Corte-Real.

Postu turismu ne’e iha informasaun sobre area turismu kuaze iha Timor laran tomak. Turista sira sei fasil liu hatene fatin turismu liu husi postu ne’e wainhira to’o iha aerportu Comoro Dili. Ekipamnetus ne’e mai husi Singapura, prepara husi kompanhia Euanplas. Postu turismu ne’e uja lingua rua (2) Portugues no Ingles.

Hafoin inagura Ministru Gil alves ba jornalista hatete ho ekipamentus ne’e bele fasilita informasaun turismu iha Timor Leste ba turista sira.

Ministru Gil Alves, promete sei aranja tan ekipamentus hanesan atu monta tan iha fatin hirak nebe sei identifika ke turista sira barak liu bele asesu.

“ Turista sira durante ne’e defisil hetan informasaun konaba turismu TL, maibe agora ho ekipamentus ne’e fasil liu atu hetan informasaun. Katak, turista sira sei vizita fatin turismu hotu no ita nia komunidadae sira sei hetan rendimentu balun inklui governu,” Tenik Ministru Gil.

Entertantu Direktur Turismu MTCI Jose Dias Quintas hatete fatin turismu iha TL governu hahu ona halo Mapa no identifika duni fatin turismu barak tebes iha teritoriu. Nune’e governu iha komitmentu atu desenvolve diak liu tan.

“ Iha tinan oin mai ami prepara orsametu diak atu nune’e desenvolve area turismu, li-liu hasae kapasidade rekursu umanus, fo apoiu ba area turismu komunitariu no seluk tan,” dehan nia. Media MTCI