LABEH Intrega Dokumentus Rezultadu Konsultasaun Nasional Kona-ba Mekanismu Distribuisaun Foos MTCI no Produtus Lokal ba MTCI
DILI-Lalenok ba Ema Hotu (LABEH), Sesta-Feira (23/07) ofisialmente intrega dokumentus kona-ba rezultadu Konsultasaun nasionla ba Mekanismu Distribuisaun Foos subsidiu governu inklui sosa produtus lokal ba Ministeriu Turismo, Comersiu no Industria ne’ebe mak simu diretamente husi Ministru TCI Gil da Costa Alves, iha nia gabinete, Fomento Mandarin Dili.
Iha dokumentus ne’e nia laran, LABEH apresenta prekupasaun komunidade, Sosiedade Sivil, NGO, PNTL, Autoridade Lokal, Universitariu liu husi sosializasaun ne’ebe mak halao durante fulan tolu iha Distritu 13 nia laran.
Husi rezultadu konsultasaun ne’ebe mak LABEH halao ho nia tema “ Programa Konsultasaun Nasional Kona-ba Boa-Governasaun no Transparensia iha Prosesu Distribuisaun no Faan Foos Subsidiu MTCI inklui Sosa Produtus Lokal,” LABEH konsege hetan prekupasaun barak husi komunidade kona-ba sistema no prosesu faan foos ne’ebe mak lao ladun diak durante ne’ebe iha baze no halao parte barak sai vitima ba prosesu faan foos subsidiu ne’e liu-liu PNTL no Autoridade Lokal sira ne’ebe hetan fiar atu halao knar ne’e husi governu.
LABEH liu husi nia Diretor/ General Manager iha nia apresentasaun husi rezultadau sosializasaun bazeia ba faktus ne’ebe mak hatudu iha baze, konklui ba Ministeriu Turismo, Comerciu no Industria katak, Mekanismu distribuisaun foos ne’ebe mak governu uza ladauk adekuadu tamba laiha sistema ne’ebe mak integradu, foos Subsidiu MTCI la too duni iha suku hotu-hotu iha Timor, Rekursus humanus ne’ebe mak menus iha MTCI, funsionariu MTCI balun servisu la hatudu maturidade no laiha responsabilidade.
Iha sosializasaun ne’ebe halao, komunidade rekonese duni katak, iha duni manipulasaun ba presu foos iha Mercado husi empresairus ho chefe do suku, iha duni evidensia forte mos katak, funsionariu MTCI balun halo mo manipulasaun ba prosesu tula foos ne’ebe mak latuir kuantidade ne’ebe mak hakerek iha DO (Delivery Order).
Alende ne’e mos Xefe do Sukus no PNTL konsidera katak, sira mos sai vitima iha prosesu distribuisaun no faan foos MTCI, governu liu husi MTCI la toma medidas ou fo sangsaun ba empresarius ne’ebe mak faan foos la tuir presu, laiha kordenasaun interministerial ne’ebe diak no mos laiha ekipa monitorizasaun ida husi MTCI hodi tun diretamente ba baze hodi halao monitorizasaun.
Ba iha problema Produtus Lokal rasik, LABEH konsege hetan katak, povu iha baze lahetan sosializasaun diak husi MTCI kona-ba programa POVU KUDA GOVERNU SOSA, laiha kordenasaun entre MTCI no Autoridade lokal ba produtus saida deit mak MTCI sei sosa no nia tabele de presu, povu mos lahatene agensia MTCI nian ne’ebe mak sosa produtus lokal, laiha kordenasaun diak entre MTCI ho MAP.
Ho problemas no prekupasaun hotu ne’ebe mak LABEH konsege rekolha iha baze maka, rekomensaun ne’ebe mak LABEH hatoo ba governu kona-ba prosesu distribuisaun foos nian mak hanesan MTCI tenkri kria ekipa monitorizasaun ida hodi kontrola prosesu distribuisaun foos, muda mekanismu tuan, kria diploma ministerial hodi regula asuntu presu foos subsidiu, intrega prosesu faan foos ba empresarius ne’ebe mak MTCI fiar ba, muda naran subsidiua foos ba Foos Baratu husi governu, Aumenta funsionariu Gestaun seguransa Alimentar, uza transporte empresarisu no asiste husi transporte governu, harii armajen iha Distriu 13 nia laran, Estabele kompania estadu ida iha MTCI nia okos, fo chamada atensaun ba funsionariu ne’ebe mak halao manipulasaun ka mal-administrasaun.
Haree ba problema Produtus Lokal, LABEH rekomenda ba governu atu muda sistema tuan ba sosa produtus lokal nian hodi uza sistema minia bazaar, tetu didiak presu produtus lokal, halao sosializasaun ba Produtus lokla ho nia presu too iha suku, prepara kalendariu sosa produtus lokal, halao kolaborasaun ho NGO, Autoridade Lokal n o MAP ne’ebe mak iha relasaun ho Produtus Lokal, kria ekipa monitorizasaun, estabele industria kiik produtus lokal no halo promosaun, kria mekanismu foun hodi halao selesaun ba empresarius n’eebe atu sosa produtu lokal.
Ikus liu LABEH husu ba MTCI atu hatama prosesu manipulasaun folin foos ho marka MTCI/AAA husi empresarius iha tribunal tamba bele hamonu kredibiliade MTCI, governu.
Hatan ba rekomendasaun hirak ne’e, Ministru Turismo, Comersiu no Industria Gil da Costa Alves ne’ebe akompanha husi Diretora Geral MTCI Dra, Manuela G.B. Corte-Real, Gestor Geral Gestau Seguransa Alimentar Osorio Correia, Diretor Nasional Administrasaun no Finansas Antonio Soares, hateten, governu sei tau ba konsiderasaun ba rekomendasaun ne’e hotu depois de estuda relatoriu ne’ebe mak LABEH hatoo ba MTCI.
“Rekomendasaun balun ne’ebe mka LABEH hatoo ba MTCI, balun MTCI halao dadaun ona, no ba fulan ida ne’e problema falta foos iha Mercado ladun akontese tamba ami nia ekipa seguransa alimentar muda ona mekanismu tuan hodi uza mekanismu foun hanesan, monta postu iha Dili laran hamutu 58 ne’ebe mak rekomenda husi LABEH,”dehan Gil da Costa Alves MInistru TCI ba jornalista sira.
Tuir Gil katak, relatoriu ida ne’e hanesan informasaun no provas konkretas ne’ebe mak LABEH hatoo ba MTCI liu husi sosializasaun ne’ebe mak durante ne’e halao iha teritoriu TL tomak.
“Ami sei konsidera rekomensaun hotu tamba rekomendasaun ne’e hotu hanesan aspirasaun no prekupasaun ne’ebe mak durante ne’e ita nia povu hasoru. No ami sei intrega dokumentus ida ne’e ba ami nia gestor hodi estuda no sei halao fazeadamente,”informa Gil.
Gil mos espera ho mekanismu foun ne’ebe mak utilize hodi kria postu de vend abele diminiu ona problema foos iha komunidade nia leet.
“Ami nia mekanismu foun ne’ebe mak ami kria bele ona diminiu problema manipulasaun, alende ne’e mos problema armajenamentu ami konsge resolve ona, tamba agora foos la konsentra ona iha armajen Fomento ne’ebe mak sempre mosu problema maibe ita iha ona armajen foun iha Tibar ne’ebe mak iha kondisaun diak, nia trabalhadores mos mesak ema foun deit,”tenik Ministru.
Ministru TCI, agradese ba esforsu ne’ebe mak LABEH halo hodi tulun MTCI hodi buka hatene problema nia hun lolos husi prosesu distribuisaun no faan foos governu ne’e, inklui mos ba produtu lokal.
“Agradese ba LABEH no nia ekipa tomak ne’ebe mak esforsu aan hodi prepara relatoriu ida ne’e,”apresia Gil. (Media-MTCI)